“Το copyright έχει πεθάνει, αλλά το επόμενο σύστημα προστασίας της πνευματικής παραγωγής δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί”. Δεν πρόκειται για απόπειρα μεταφοράς του διάσημου ρητού του Α. Γκράμσι, στο ευαίσθητο πεδίο της πολιτιστικής βιομηχανίας, από κάποιον διανοητή της Αριστεράς. Είναι διαπίστωση ενός υπερασπιστή των ατομικών δικαιωμάτων, του θρυλικού Ρίτσαρντ Στάλμαν, πατέρα του ελεύθερου λογισμικού. Ο Στάλμαν είναι ιδρυτής του Free Software Foundation, βασικός προγραμματιστής του ελεύθερου λειτουργικού συστήματος για υπολογιστές GNU – Linux και της άδειας χρήσης GPL που το συνοδεύει.
Όπως πολλοί υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μετακινείται προς τα αριστερά, καθώς η εξέλιξη του καπιταλισμού οξύνει τις κοινωνικές αντιθέσεις, δίνοντάς τους ολοκληρωτικά χαρακτηριστικά σε ορισμένες περιπτώσεις. Παράδειγμα, η εξαφάνιση της ιδέας της κοινωνικής χρήσης έργων γνώσης και πολιτισμού και η αντικατάστασή της από την ιδέα της πειρατείας. Η ψηφιακή τεχνολογία αντικαθιστά την αναπαραγωγή με την αντιγραφή, επιτρέπει όμως και τον εντοπισμό κάθε αντιγραφής. Τα ολιγοπώλια της πολιτιστικής βιομηχανίας εκμεταλλεύονται αυτό το χαρακτηριστικό, προκειμένου να προεκτείνουν τη σφαίρα της κερδοφορίας, ενώ ταυτόχρονα αυξάνουν τα χρονικά όρια εκμετάλλευσής της (έχει φτάσει στα 70 χρόνια). Η άλλη πλευρά αφορά τη συρρίκνωση της σφαίρας της ιδιωτικής ζωής και την αύξηση της εκμετάλλευσης των προσωπικών δεδομένων όλων από πολυεθνικές του Διαδικτύου, του λογισμικού, της κινητής τηλεφωνίας και η κατασκοπεία από εθνικές η υπερεθνικές υπηρεσίες, όπως μας αποκάλυψαν τα WikiLeaks, ο Έντουαρντ Σνόουντεν και άλλοι. Ο ίδιος χαρακτηρίζει τα κινητά και τους υπολογιστές με ιδιόκτητο λογισμικό ενεργούς κατασκόπους, που λειτουργούν ακόμα και όταν νομίζουμε πως είναι κλειστά.
Η ομιλία του Στάλμαν στην Αθήνα, που διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς και πραγματοποιήθηκε στο αμφιθέατρο Λεωνίδας Ζέρβας, του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, είχε τίτλο: “Τα πνευματικά δικαιώματα απέναντι στην κοινότητα”. Είναι χαρακτηριστικό πως στις προτάσεις του ιδίου για τον συμβιβασμό των δικαιωμάτων παραγωγών και καταναλωτών γνωσιακού ή πολιτιστικού έργου, κεντρική θέση κατέχει το κράτος, σαν ρυθμιστής, που λειτουργεί με σκοπό την κοινωνική ωφέλεια. Μετά την ομιλία ο Στάλμαν μίλησε στην “Α”.
Μια σειρά από κυβερνήσεις στην Ευρώπη στρέφονται προς το ελεύθερο λογισμικό με σκοπό την απαλλαγή από την πληρωμή αδειών χρήσης, όμως ακόμη η τάση είναι μικρή. Η οικονομική κρίση μπορεί να την ενισχύσει;
Μακροπρόθεσμα ναι, όμως ο σημαντικός λόγος για την αποπομπή τού μη ελεύθερου λογισμικού είναι άλλος. Ένα “μη ελεύθερο” πρόγραμμα λογισμικού δεν επιτρέπει στον χρήστη του να ελέγχει τον υπολογιστή του. Αν ο χρήστης αυτός είναι το κράτος, τότε το κράτος παραχωρεί τον έλεγχο των υπολογιστών του στις εταιρείες που διαθέτουν τις σχετικές υπηρεσίες. Πρόκειται για κάτι θεμελιακά ανήθικο, είτε το κράτος είναι πλούσιο ή φτωχό.
Αυτό που κάνει ακόμα χειρότερα τα πράγματα είναι ότι το μη ελεύθερο λογισμικό κατασκοπεύει τους χρήστες του, τις συνήθειές τους και τη συμπεριφορά τους, ενώ τις συντριπτικά περισσότερες φορές έρχεται με κενά ασφαλείας που χρησιμοποιούνται ως “πίσω πόρτες” επίθεσης στον χρήστη από κακόβουλους χρήστες η υπηρεσίες ασφαλείας. Όταν ο χρήστης αυτού του λογισμικού είναι οι ίδιες οι κρατικές υπηρεσίες, τότε εκθέτουν τους πολίτες σε κακομεταχείριση και θέτουν σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια.
Γιατί δεν αντιδρά σ’ αυτά ο κόσμος και οι ίδιες οι κυβερνήσεις;
Δεν καταλαβαίνουν το θέμα. Η ιδέα ότι υπάρχει κάτι τόσο φαύλο και απειλητικό γύρω από τα Windows, τα i- της Αpple, το Flash, το Android φαίνεται αδιανόητη. Και εφόσον όλοι τα χρησιμοποιούν, τείνουν να ξεχνούν τις απειλές, παρά τη λογική τους εξήγηση που μπορείτε να ελέγξετε και μόνοι σας. Έπειτα, πολλές υπηρεσίες είναι γεμάτες τεχνικούς οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί να λειτουργούν αυτά τα συστήματα, επομένως έχουν συμφέρον να αντιστέκονται σε οποιαδήποτε αλλαγή. Το παρουσιάζουν σαν να είναι κάτι αδύνατο. Αν σκεφτείτε όμως ότι πρόκειται για θέμα δημόσιας ασφάλειας, δεν θα έπρεπε να είναι.
Γνωρίζουμε ότι η Microsoft πρώτα δείχνει τα κενά ασφαλείας του κώδικα της στην NSA και μετά τα κλείνει. Οποιοσδήποτε χρησιμοποιεί Windows προσκαλεί την αμερικανική κυβέρνηση να τον κατασκοπεύσει αν το επιθυμεί και να πραγματοποιήσει σαμποτάζ. Αν μια κυβέρνηση χρησιμοποιεί Windows, δεν μπορεί να αποκλείσει ότι δεν θα δεχτεί σαμποτάζ από την κυβέρνηση των ΗΠΑ κάποια στιγμή.
Στην Ελλάδα υπάρχει ένα μεγάλο κίνημα αλληλεγγύης. Θα μπορούσε το ελεύθερο λογισμικό να συνδεθεί μαζί του και αν ναι, πώς και γιατί;
Ίσως μπορείς πιο εύκολα να εκτιμήσεις το όφελος από την έννοια της ελευθερίας την οποία προωθείς με αυτά τα προγράμματα. Στη Βραζιλία, το κίνημα των ακτημόνων εργατών γης υιοθέτησε το ελεύθερο λογισμικό γιατί τα μέλη του δεν είχαν χρήματα να αγοράσουν Windows. Οι πολιτικοί τους αντίπαλοι, μάλιστα, τους δίωκαν μέχρι του σημείου να τους κλείνουν φυλακή γιατί δεν είχαν νόμιμες κόπιες των Windows. Το ελεύθερο λογισμικό τούς επέτρεψε να χρησιμοποιούν υπολογιστές. Το να χρησιμοποιείς σπασμένα προγράμματα δεν βοηθάει, γιατί δεν απελευθερώνεις ούτε τα προγράμματα ούτε κι εσένα που τα χρησιμοποιείς. Μια παράνομη κόπια των Windows είναι όσο κακή είναι μια νόμιμη. Κάποιοι στην αλληλέγγυα οικονομία ίσως καταλαβαίνουν ότι, αν θελήσουν να τους επιτεθούν, ένας τρόπος θα είναι και μέσω του λογισμικού.
Πνευματικά δικαιώματα για δέκα χρόνια
Η έννοια των πνευματικών δικαιωμάτων υπάρχει για να προστατεύει τους δημιουργούς και την ακεραιότητα των έργων, όμως σήμερα ευνοούν λίγους και καταστρέφουν τη δημιουργικότητα, για παράδειγμα στην περίπτωση του remix. Στην ομιλία που έδωσε για το Ινστιτούτο Ν. Πουλαντζάς, ο Στάλμαν υποστήριξε ότι πρέπει να μειωθεί ο χρόνος κτήσης δικαιωμάτων στα δέκα χρόνια. Κατά τον ίδιο, είναι αρκετός χρόνος για να αποκομίσουν κέρδη οι καλλιτέχνες από τις εμπορικές δουλειές. Ακόμη, πρέπει να επιτραπεί το μοίρασμα για μη εμπορική χρήση, αφού αυτή είναι κοινωνική. Την απόδοση δικαιωμάτων σε παραγωγούς πολιτιστικού και γνωσιακού έργου θα πρέπει να αναλάβει το κράτος, αποδίδοντας κέρδη βάσει της τετραγωνικής ρίζας της δημοφιλίας τους, με σκοπό να ενισχύσει αυτούς που βρίσκονται στη μέση της πυραμίδας.
—
Πηγή: http://www.avgi.gr