Πώς η ψηφιακή κυριαρχία της Ευρώπης συνδέεται με την υπεράσπιση της δημοκρατίας
Η ευρωπαϊκή δημοκρατία δέχεται επίθεση από δύο κατευθύνσεις. Από ανατολάς, ο Βλαντιμίρ Πούτιν εξαπολύει μαζικές εκστρατείες παραπληροφόρησης που στοχεύουν να αλλοιώσουν εκλογές και να διαβρώσουν τις φιλοουκρανικές πλειοψηφίες στα ευρωπαϊκά όργανα. Από δυσμάς, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ απειλεί με εμπορικά αντίποινα, εάν η Ευρώπη επιμείνει να εφαρμόζει τους δικούς της κανόνες στο ψηφιακό πεδίο.
Ο Τραμπ θεωρεί ότι η φορολόγηση των αμερικανικών τεχνολογικών κολοσσών, τα δικαιώματα των χρηστών που κατοχυρώνονται με το Digital Services Act (DSA) και οι κυρώσεις του Digital Markets Act (DMA) αποτελούν διακρίσεις εις βάρος των ΗΠΑ. Στην πράξη, απαιτεί από την Ευρώπη να παραιτηθεί από τους ίδιους της τους δημοκρατικούς κανόνες.
Όσο περίπου το 80 % των ψηφιακών υπηρεσιών που χρησιμοποιούμε προέρχεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη θα παραμένει ευάλωτη σε εκβιασμούς. Η ψηφιακή εξάρτηση έχει μετατραπεί σε πολιτική αδυναμία.
Η ανάγκη για ανεξάρτητη ευρωπαϊκή υποδομή
Η Ευρώπη χρειάζεται ανεξάρτητες, ευρωπαϊκές ψηφιακές πλατφόρμες — κοινωνικά δίκτυα, υποδομές cloud, λογισμικό και υπηρεσίες — που να εγγυώνται ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία και να προστατεύουν τη δημοκρατική δημόσια σφαίρα.
Η υπόθεση TikTok στις ΗΠΑ, όπου ο Τραμπ απείλησε να παραδώσει τον έλεγχο της πλατφόρμας σε «φιλικούς» επενδυτές του κινήματος MAGA, θα έπρεπε να σημάνει συναγερμό στην Ευρώπη. Γνωρίζουμε ήδη από την Ουγγαρία του Όρμπαν πόσο εύκολα μια πλατφόρμα μπορεί να μετατραπεί σε μηχανισμό προπαγάνδας.
Οι αμερικανικές πλατφόρμες ενισχύουν τη ρωσική παραπληροφόρηση, διαχέουν ψευδείς ειδήσεις και υποβαθμίζουν τον δημόσιο διάλογο. Στη Ρουμανία, οι αρχές εντόπισαν χιλιάδες influencers πληρωμένους για να προωθούν έναν άγνωστο προεδρικό υποψήφιο, οδηγώντας ακόμη και σε επανάληψη εκλογών. Η οργάνωση Global Witness αποκάλυψε ότι ο αλγόριθμος του TikTok προωθούσε σχεδόν τρεις φορές περισσότερα ακροδεξιά μηνύματα σε νέους χρήστες σε σχέση με κάθε άλλη μορφή πολιτικού περιεχομένου.
Αν θέλουμε δημοκρατία στην ψηφιακή εποχή, χρειαζόμαστε ευρωπαϊκές πλατφόρμες χωρίς τοξικούς αλγορίθμους και παρακολούθηση, που να εγγυώνται πρόσβαση σε γεγονότα — όχι σε χειραγωγημένες αφηγήσεις.
Η εξάρτηση από τις αμερικανικές υποδομές: μια δομική αδυναμία
Όμως ένα κοινωνικό δίκτυο δεν αρκεί, χρειάζεται και υποδομή cloud. Το 2021 η Amazon Web Services έριξε το δίκτυο Parler, δείχνοντας πόσο εύκολο είναι να «διαγραφεί» μια ολόκληρη πλατφόρμα με μια κίνηση. Εάν οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες στηρίζονται αποκλειστικά σε ξένους παρόχους, η απειλή διακοπής παραμένει πραγματική.
Ακόμη και τα παραδείγματα «συνεργασίας» δείχνουν τον κίνδυνο. Όταν το έργο Eurostack για ευρωπαϊκή τεχνολογική αυτονομία άρχισε να προχωρά, η Microsoft ανακοίνωσε ότι θα «προστατεύσει» τα ευρωπαϊκά δεδομένα — μόνο για να αποκαλυφθεί λίγες εβδομάδες αργότερα ότι τα email του επικεφαλής εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ICC) μπλοκαρίστηκαν στους servers της. Το περιστατικό αυτό έδειξε ξεκάθαρα πόσο βαθιά εξαρτημένη είναι η Ευρώπη από αμερικανική τεχνολογία, ακόμη και σε κρίσιμους θεσμούς.
Η πολιτική κυριαρχία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς κοινωνικά δίκτυα και υποδομές ελεύθερες από κυβερνητικό ή εταιρικό έλεγχο. Η ανθεκτικότητα απαιτεί να ελέγχουμε τα μέσα επικοινωνίας και τα ψηφιακά μας θεμέλια.
Τρία βήματα για την ευρωπαϊκή ψηφιακή κυριαρχία
1. Δημιουργία του Eurostack: μιας ανεξάρτητης ευρωπαϊκής τεχνολογικής στοίβας
Η Ευρώπη οφείλει να χτίσει τη δική της ανοιχτή και δημοκρατική τεχνολογική στοίβα, σε συνεργασία με συμμάχους όπως ο Καναδάς, η Βραζιλία, η Αυστραλία, η Νότια Κορέα, η Ταϊβάν και η Ινδία.
To «Eurostack» πρέπει να καλύπτει όλο το φάσμα: hardware, δίκτυα, cloud, λογισμικό, πλατφόρμες, δεδομένα και Τεχνητή Νοημοσύνη. Αντί να μιμείται τα αμερικανικά ή κινεζικά μοντέλα, η Ευρώπη μπορεί να αξιοποιήσει τα δικά της πλεονεκτήματα — ενεργειακά αποδοτικά data centers, ανεπτυγμένο βιομηχανικό οικοσύστημα και πλούτο δεδομένων από την παραγωγή και την υγεία.
Η καινοτομία γεννιέται από την ανάγκη. Η σημερινή κυριαρχία των Big Tech βασίζεται στη συγκέντρωση δεδομένων και υπολογιστικής ισχύος. Η Ευρώπη πρέπει να αναστρέψει αυτή τη λογική: να αναπτύξει AI που επιλύει πραγματικά κοινωνικά προβλήματα, όχι που επιβάλλει κινδύνους χωρίς αντίκρισμα για την ποιότητα ζωής.
Δύο νομοθετικές πρωτοβουλίες είναι καθοριστικές:
- Το Cloud and AI Development Act πρέπει να ορίσει ρητά ποια κρίσιμα δεδομένα —όπως ιατρικά αρχεία ή πληροφορίες άμυνας— οφείλουν να παραμένουν εντός της ΕΕ.
- Η επικείμενη αναθεώρηση της Οδηγίας Δημοσίων Συμβάσεων (2026) πρέπει να εισαγάγει ρήτρα «Buy European», εξασφαλίζοντας σταθερή δημόσια ζήτηση για ευρωπαϊκά προϊόντα και υπηρεσίες. Έτσι θα δημιουργηθεί μακροπρόθεσμη αγορά για τις ευρωπαϊκές εταιρείες cloud, hardware και λογισμικού, μειώνοντας τη διαρροή κεφαλαίων προς τις ΗΠΑ.
2. Ευρωπαϊκά κοινωνικά δίκτυα με δημοκρατική διακυβέρνηση
Βραχυπρόθεσμα, η Ευρώπη χρειάζεται δικά της κοινωνικά δίκτυα, βασισμένα σε αρχές διαφάνειας και ελέγχου από τον χρήστη. Αυτά τα δίκτυα πρέπει να απαγορεύουν τους αλγόριθμους που προωθούν οργή και μίσος, να στηρίζουν την αλγοριθμική πολυφωνία και να δίνουν στους πολίτες ρητό δικαίωμα να επιλέγουν τι βλέπουν, όχι να καθοδηγούνται από «αποκαλυπτόμενες προτιμήσεις» που αποκρύπτουν παρακολούθηση.
Η επιτυχία θα εξαρτηθεί και από τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης και τους διαφημιζόμενους. Καθώς η Google και το Meta απομυζούν τα έσοδα της ενημέρωσης και τα εργαλεία ΤΝ «ρουφούν» περιεχόμενο για εκπαίδευση αλγορίθμων, το οικονομικό μοντέλο της δημοσιογραφίας καταρρέει.
Αν οι ευρωπαϊκές εφημερίδες, τηλεοπτικοί σταθμοί και διαφημιστικές εταιρείες στραφούν σε ευρωπαϊκές πλατφόρμες, τα χρήματα θα παραμείνουν εντός της Ένωσης, στηρίζοντας ένα οικοσύστημα ενημέρωσης για 450 εκατομμύρια πολίτες. Ήδη το εγχείρημα Eurosky.social, που θα παρουσιαστεί τον Νοέμβριο 2025, φιλοδοξεί να γίνει το πρώτο αξιόπιστο ευρωπαϊκό κοινωνικό δίκτυο με δημοκρατική διακυβέρνηση.
3. Εφαρμογή και ενίσχυση των ευρωπαϊκών ψηφιακών νόμων
Οι αλγόριθμοι που βασίζονται στη «δέσμευση» (engagement) επιβραβεύουν την πόλωση και το μίσος, καταπνίγοντας κάθε άλλη φωνή. Έτσι, περιορίζουν στην πράξη την ελευθερία έκφρασης και την ελευθερία του Τύπου. Τα μέσα που τηρούν δημοσιογραφικά πρότυπα χάνουν έδαφος απέναντι σε ψευδείς ειδήσεις και προπαγάνδα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να ενεργοποιήσει τα άρθρα 34 και 35 του DSA, αξιολογώντας συστημικούς κινδύνους για τη δημοκρατία και λαμβάνοντας μέτρα, όπως την απαγόρευση της κατάταξης βάσει engagement. Παράλληλα, χρειάζεται να απαγορευτούν οι χειροκίνητες παρεμβάσεις σε αλγορίθμους για πολιτικούς σκοπούς — όπως αυτές που εφαρμόζει ο Ίλον Μασκ στο X (πρώην Twitter).
Η υπόθεση της Google Ad-Tech πρέπει να γίνει παράδειγμα. Μόνο με διαρθρωτικά μέτρα και ισχυρή εφαρμογή του DMA μπορεί η Ευρώπη να εξασφαλίσει ένα δίκαιο και ανεξάρτητο δίκτυο επιχειρήσεων. Και φυσικά, η φορολογική ανισότητα πρέπει να τερματιστεί: εάν οι ΗΠΑ δεν επικυρώσουν τη συμφωνία του ΟΟΣΑ για τη φορολόγηση των πολυεθνικών, η ΕΕ πρέπει να θεσπίσει δικό της ψηφιακό φόρο, χρηματοδοτώντας με τα έσοδα την ανάπτυξη του Eurostack.
Ο χρόνος τελειώνει
Η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια της αναμονής. Κάθε μέρα που περνά χωρίς δράση ενισχύει τους αυταρχικούς δρώντες και αποδυναμώνει τη δημοκρατία. Η πρόκληση είναι τεράστια, αλλά η απάντηση βρίσκεται στη συνεργασία: στην οικοδόμηση μιας ψηφιακής Ευρώπης που βασίζεται σε ανοικτές τεχνολογίες, δημοκρατική διακυβέρνηση και διεθνείς συμμαχίες με όμοια σκεπτόμενα κράτη.
Η υπεράσπιση της δημοκρατίας δεν μπορεί να γίνει πάνω σε αμερικανικούς εξυπηρετητές(servers).
Η ώρα για τολμηρή και συλλογική δράση είναι τώρα.
—
Πηγή άρθρου: techpolicy.press