Το βιβλίο του Alec Ross The Industries of the Future το έχω ήδη κατεβάσει ως δείγμα στο Kindle και προτίθεμαι σύντομα να το αγοράσω. Παρακολούθησα μια πρόσφατη ομιλία του σε εκδήλωση του Knight Foundation. Ήταν μια παρουσίαση του βιβλίου του προσαρμοσμένη στο κοινό της εκδήλωσης που αποτελούνταν από τοπικές δημοσιογραφικές ομάδες. Το κεντρικό του μήνυμα προς αυτό το κοινό ήταν ότι παρά τον ξέφρενο ρυθμό της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογικής επανάστασης, η εστίαση για τις καινοτομίες του μέλλοντος πρέπει να ξεκινά από τις μικρές κοινότητες. Συγκεκριμένα τόνισε ότι από σήμερα έως το 2025 υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη από ποτέ για:
- Δημοσιογραφία υψηλής ποιότητας
- Ενημερωμένο κοινό
- Ενεργή κοινωνία πολιτών
Όσα είπε ο Alec Ross ενδιαφέρουν πολλούς περισσότερους από το κοινό εκείνης της αίθουσας. Πως θα μπορούσε άλλωστε να είναι αλλιώς, αφού πρόκειται για έναν εξαιρετικά επιδραστικό διανοητή με πλούσιες παραστάσεις. Ήταν υπεύθυνος για την πολιτική τεχνολογικής καινοτομίας της καμπάνιας του Ομπάμα το 2008, ενω αργότερα ανέλαβε θέση συμβούλου καινοτομίας της Χίλαρι Κλίντον όσο ήταν υπουργός εξωτερικών. Τα σημεία της ομιλίας του που σταχυολογώ σε αυτό το ποστ ενδιαφέρουν πολιτικούς ηγέτες (ήδη ο Ματέο Ρέντζι έκανε αναφορά σε ομιλία του), συμβούλους πολιτικής, τεχνοκράτες, επικεφαλείς επιχειρήσεων, ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών κλπ.
Πρώτα απ’ όλα είναι απαραίτητο να αντιληφθεί κανείς την κλίμακα της ψηφιοποίησης των πάντων. Το 90% της παγκόσμιας πληροφορίας δημιουργήθηκε μόλις τα τελευταία 2 χρόνια. Με άλλα λόγια το σύνολο της πληροφορίας που δημιουργήθηκε σε αυτόν τον πλανήτη από την εποχή των σπηλαίων έως το 2013, παράγεται πλέον κάθε δύο χρόνια. Σήμερα υπάρχουν 14 δις συνδεδεμένες στο διαδίκτυο συσκευές (υπολογιστές, ταμπλέτες, τηλεοράσεις, κινητά κλπ). Σε λίγα χρόνια, το 2020 θα κυκλοφορούν 40 δις τέτοιες συσκευές. Τα ρομπότ των κόμικς και των παιδικών σειρών της δεκαετίας του 80, το 2020 θα είναι πραγματικότητα. Μπορεί να νομίζουμε ότι ένα ρομπότ θα είναι ένα μάλλον ακοινώνητο, αδέξιο έως σκουντούφλικο πλάσμα, αλλά με την εξέλιξη των αισθητήτων και της cloud ρομποτικής σε λίγα χρόνια θα μπορεί να μπαίνει σε μια γεμάτη αίθουσα και να εντοπίζει που βρίσκεται το άδειο κάθισμα για να κάτσει.
Οι συνέπειες της αλματώδους εξέλιξης της ρομποτικής στις εργασιακές σχέσεις δεν περιμένουν σε ένα ακαθόριστο μέλλον. Βρίσκονται ήδη εδώ. Πρόσφατα η Foxconn, μια εταιρία με 900.000 υπαλλήλους και μεγαλύτερους πελάτες την Apple και τη Samsung, απέλυσε 60.000 εργαζόμενους για να τους αντικαταστήσει με ρομπότ. Είναι προφανές, έχει άλλωστε διαφανεί πολύ πριν από την παραπάνω εξέλιξη, ότι διαμορφώνεται μια νεα ισορροπία περί τα εργασιακά. Πλέον οι θέσεις που κινδυνεύουν λιγότερο είναι όσες έχουν κύριο αντικείμενο τη γνώση χωρίς όμως επαναλαμβανόμενη ρουτίνα.
Στα επόμενα δέκα χρόνια, έως το 2025, η ισχυρή τεχνητή νοημοσύνη σε συνδυασμό με την ρομποτική θα ασκήσουν σημαντική επίδραση στο βιοτικό επίπεδο της μεσαίας τάξης. Σε αυτό το περιβάλλον προκλήσεων, είναι σημαντικό για όλους (πολιτικούς ηγέτες, επιχειρηματίες, στελέχη της κοινωνίας πολιτών) να αντιληφθούν ότι καλούνται να δώσουν τις μάχες του αύριο και όχι του χθές. Σε πολιτικό επίπεδο, όμως, παρατηρείται μια αμοιβαία ριζισπαστικοποίηση τόσο της Αριστεράς όσο και της Δεξιάς. Αυτή η πολιτική αντίδραση, τουλάχιστον για τις ΗΠΑ, αντανακλά τις ανησυχίες του Αμερικανού της μεσαίας τάξης για το μισθό, την ασφάλιση και τα όποια κεκτημένα νιώθει να απειλούνται από την παγκοσμιοποίηση και θέλει να τα διαφυλάξει.
Ο Alec Ross είναι απολύτως σαφής στο ότι η διάκριση Αριστερά – Δεξιά ανήκει πια στο παρελθόν. Τον 21ο αιώνα η νέα διάκριση είναι Ανοικτό – Κλειστό. Η καινοτομία και η ευημερία έχουν την τάση να συγκεντρώνονται στα κράτη και τις κοινωνίες που είναι Ανοικτά. Ανοικτό σημαίνει πολλά. Πρωτίστως σημαίνει οικονομική κινητικότητα και εγγυήσεις επιτυχίας και ευημερίας για όλους και όχι μόνο για τις κάθε είδους ελίτ. Σημαίνει ανοικτούς θεσμούς, δικαιώματα γυναικών, εθνικών, θρησκευτικών, σεξουαλικών μειονοτήτων.
Γυρίζοντας στα χρόνια της δουλειάς του για το State Department όλο τον κόσμο, o Ross διαβλέπει ότι ανάμεσα στους νέους 20ρηδες και 30ρηδες υπάρχει μια κουλτούρα συναίνεσης για τη σπουδαιότητα των αξιών της ανοικτότητας. Οι νέοι αυτοί επιλέγουν τη χώρα όπου θα ασκήσουν το επάγγελμά τους ανάλογα με το πόσο φιλική είναι στην ανοικτή καινοτομία.
Το ερώτημα προκύπτει αβίαστα σε αυτό το περιβάλλον. Τί να κάνουμε; Ο Ross μας προτρέπει να γίνουμε ισχυροί τροφοδότες ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου. Στην αγροτική κοινωνία ο γαιοκτήμονας παρείχε γη και την ασφάλεια που έδινε η διαμονή σε αυτή και απαιτούσε αφοσίωση και εργασία. Στη βιομηχανική εποχή ο ιδιοκτήτης των μέσων παραγωγής προσέφερε εργασία και έδινε πίσω μισθό, σύνταξη, ασφάλεια, παιδεία. Στην ψηφιακή εποχή της πληροφορίας δεν έχουμε κοινωνικό συμβόλαιο. Στη βιομηχανική εποχή, την περίοδο 1800 – 1850, η μια επανάσταση διαδέχονταν την άλλη, η παραγωγή αυξάνονταν αλλά δεν υπήρχε κοινωνική διάχυση της ευημερίας. Σκεφθείτε απλά ότι ο Μάρξ έγραψε το Κεφάλαιο το 1848.
Η πλήρης διάρρηξη του κοινωνικού συμβολαίου απαιτεί νέου τύπου ηγεσία. Αυτή, ωστόσο, δεν θα έρθει αναγκαστικά από τον ιδιωτικό τομέα. Οι εταιρίες που είναι προσκολλημένες στη μεγιστοποίηση των αξιών για λογαριασμό των μετόχων τους αδυνατούν να προσανατολιστούν στην ηγεσία που απαιτείται για τη δημιουργία του νέου κοινωνικύ συμβολαίου. Στο πεδίο της πολιτικής διακυβέρνησης επίσης λείπει η απαιτούμενη ηγεσία λόγω του υπερβολικού διχασμού και της πόλωσης. Αντίθετα, αυτοί που – πάντα κατά τον Ross- είναι ιδανικά τοποθετημένοι για να οραματιστούν το νέο κοινωνικό συμβόλαιο είναι οι τοπικοί stakeholders. Αυτές οι ομάδες ενδιαφερομένων σε συνεργασία με κυβερνήσεις και επιχειρήσεις μπορούν να ηγηθούν στη δημιουργία του νέου κοινωνικού συμβολαίου.
Οι υπηρεσίες και τα προϊόντα που προσφέρει ο τομέας των τοπικών stakeholders βρίσκεται στην καρδιά αυτής της προσπάθειας για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Η δημόσια οργή και αγανάκτηση των μεσαίων στρωμάτων φουντώνει λόγω της απώλειας κοινωνικού ερείσματος και της έλλειψης προοπτικής ανάκτησης των απωλειών. Εδω ακριβώς είναι που χρειάζεται μια στρατηγική δια βίου μάθησης με στόχο την αποφυγή της de facto αποστρατείας των 40ρηδων και 50ρηδων λόγω της τεχνολογίας. Μια στρατηγική με τεχνοκρατική προσέγγιση για την απόκτηση και ανάπτυξη νεών δεξιοτήτων και τη διαχείριση κοινοτήτων.
Στο εγγύς μέλλον θα δούμε παντού υβριδικά μοντέλα δημοκρατικού καπιταλισμού. Ειδικά για την Ελλάδα είναι μεγάλος ο πειρασμός να αρχίσει κανείς μια σοβαρή συζήτηση, χωρίς παρωπίδες και τα γυαλιά μιας άλλης εποχής, για το τι κρατάμε, τι πετάμε, τι αλλάζουμε και κυρίως για το τι πρέπει να δημιουργήσουμε από την αρχή. Οι πιθανοί συνδυασμοί και τα μοντέλα είναι αρκετά. Το μόνο πάντως μοντέλο που δεν λειτουργεί πουθενά είναι τα κλειστά οικονομικά συστήματα.
—