Σε έναν κόσμο όπου η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) αντιμετωπίζεται άλλοτε ως μεσσίας και άλλοτε ως εφιάλτης, δύο ερευνητές από το Princeton (o Arvind Narayanan και ο Sayash Kapoor) προτείνουν μια ριζικά διαφορετική οπτική: να αντιμετωπίσουμε την ΤΝ ως αυτό που είναι — μια κανονική τεχνολογία. Ούτε υπερέξυπνη απειλή, ούτε πανάκεια. Μια απλή, ισχυρή τεχνολογία που, όπως όλες οι προηγούμενες, χρειάζεται θεσμούς, ρυθμίσεις και χρόνο για να ενσωματωθεί κοινωνικά.
Στο δοκίμιό τους με τίτλο “AI as Normal Technology”, που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2025, οι δύο ακαδημαϊκοί προσπαθούν να ξεφύγουν από τις φαντασιώσεις της “υπερνοημοσύνης” και τις δυστοπίες του “τεχνολογικού αφανισμού”. Αντί αυτών, προτείνουν ένα πλαίσιο πιο ρεαλιστικό, πιο προσγειωμένο και —κατά τη γνώμη τους— πιο χρήσιμο.
Η συζήτηση γύρω από την Τεχνητή Νοημοσύνη έχει κατά καιρούς κυριαρχηθεί από ρητορικές υπερβολής, τόσο προς τη θετική όσο και προς την αρνητική κατεύθυνση. Η ΤΝ παρουσιάζεται άλλοτε ως πανίσχυρη τεχνολογία ικανή να λύσει όλα τα κοινωνικά προβλήματα, και άλλοτε ως δύναμη που δύναται να απειλήσει την επιβίωση της ανθρωπότητας. Οι Narayanan και Kapoor, ωστόσο, προτείνουν έναν τρίτο δρόμο: την ΤΝ ως κανονική τεχνολογία, δηλαδή ως ένα κοινωνικά ενσωματωμένο τεχνολογικό σύστημα με προβλέψιμα μοτίβα εξέλιξης και επίδρασης, παρόμοια με προηγούμενες τεχνολογικές επαναστάσεις όπως η ηλεκτρική ενέργεια και οι υπολογιστές.
Η βασική θέση του δοκιμίου είναι ότι η ΤΝ δεν πρέπει να θεωρείται ως ένα εν δυνάμει υπεράνθρωπο σύστημα, αλλά ως εργαλείο που υπόκειται στους ίδιους περιορισμούς και δυναμικές με κάθε άλλη τεχνολογία. Στο πλαίσιο αυτό, η πρόοδος της ΤΝ ορίζεται από τρεις ξεχωριστές αλλά αλληλοσυνδεόμενες φάσεις: την ανάπτυξη μεθόδων (methods), την καινοτομία (innovation), και τη διάχυση (diffusion).
Η διάκριση αυτή επιτρέπει την αποσύνδεση της τεχνολογικής προόδου από την άμεση κοινωνική της επίδραση. Όπως η εφεύρεση της ηλεκτρικής γεννήτριας δεν σήμαινε άμεση αύξηση της παραγωγικότητας στα εργοστάσια, έτσι και τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα δεν συνεπάγονται αυτόματα ριζική αλλαγή στον εργασιακό χώρο.
Ταχύτητα Υιοθέτησης και Φραγμοί Διάχυσης
Σύμφωνα με τους συγγραφείς, η κοινωνική και οικονομική υιοθέτηση της ΤΝ είναι συχνά πιο αργή από ό,τι αφήνουν να εννοηθεί οι δημόσιες αφηγήσεις. Παράδειγμα αποτελεί η χρήση εργαλείων πρόβλεψης στην ιατρική ή το δικαστικό σύστημα, όπου, παρά την ύπαρξη τεχνικά προηγμένων μοντέλων, στην πράξη χρησιμοποιούνται απλοί, παλαιοί αλγόριθμοι για λόγους διαφάνειας, κανονιστικής συμμόρφωσης και αξιοπιστίας.
Οι συγγραφείς τονίζουν ότι η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών σε κρίσιμους τομείς, όπως η υγεία ή η ασφάλεια, είναι ιδιαίτερα επιρρεπής σε ρυθμιστικά εμπόδια, τεχνικά σφάλματα και κοινωνική καχυποψία. Το παράδειγμα του εργαλείου πρόβλεψης σήψης της Epic, που απέτυχε παρότι φαινομενικά ακριβές, καταδεικνύει τη δυσκολία εφαρμογής πολύπλοκων αλγορίθμων σε πραγματικές, απρόβλεπτες συνθήκες.
Τεχνολογία και Ανθρώπινος Έλεγχος
Ένα από τα κεντρικά επιχειρήματα του δοκιμίου είναι η ανάγκη για διατήρηση και ενίσχυση του ανθρώπινου ελέγχου επί των ΤΝ συστημάτων. Η ΤΝ, ως εργαλείο, δεν αντικαθιστά τον άνθρωπο αλλά απαιτεί τον ανθρώπινο σχεδιασμό, επίβλεψη και διαχείριση. Αυτή η θεώρηση αναιρεί την ιδέα της πλήρους αυτονομίας ή «απόδρασης» της ΤΝ, η οποία συχνά παρουσιάζεται στα σενάρια περί “superintelligence”.
Αντίθετα, οι συγγραφείς προβλέπουν μια μελλοντική κοινωνία στην οποία όλο και περισσότερες επαγγελματικές δραστηριότητες θα σχετίζονται με τον έλεγχο, την επιτήρηση και την καθοδήγηση συστημάτων ΤΝ, και όχι με την απλή αντικατάσταση του ανθρώπου από την τεχνολογία.
Το δοκίμιο απορρίπτει τη χρήση του όρου “υπερνοημοσύνη” ως θεωρητικά προβληματική και εμπειρικά ατεκμηρίωτη. Η έννοια της “νοημοσύνης” δεν είναι σαφώς ορισμένη ούτε μετρήσιμη σε μία ενιαία κλίμακα. Αυτό που έχει σημασία για την κοινωνική επίδραση της ΤΝ δεν είναι η «νοημοσύνη» της, αλλά η ισχύς της — δηλαδή η ικανότητά της να μεταβάλει τον κόσμο, μέσα από την ανθρώπινη χρήση της.
Πολιτικές Προεκτάσεις
Από πολιτική άποψη, οι συγγραφείς προτείνουν τη θεώρηση της ΤΝ ως κανονικής τεχνολογίας ως στρατηγική για την αποφυγή επικίνδυνων υπερβολών. Ρυθμίσεις που βασίζονται σε σενάρια υπερεξυπνης καταστροφής (π.χ. πλήρης απαγόρευση της έρευνας) ενδέχεται να οδηγήσουν σε συγκέντρωση ισχύος, έλλειψη καινοτομίας και αντιδημοκρατικά αποτελέσματα. Αντιθέτως, πολιτικές που προάγουν τη διαφάνεια, την πρόσβαση και την αποκέντρωση ενισχύουν την ανθεκτικότητα της κοινωνίας και την ασφαλή υιοθέτηση της τεχνολογίας.
Συμπεράσματα
Η προσέγγιση της ΤΝ ως κανονικής τεχνολογίας προσφέρει ένα θεωρητικά συνεκτικό και πολιτικά εφαρμόσιμο πλαίσιο κατανόησης της τεχνολογικής προόδου. Αντί να εστιάζουμε σε σενάρια ακραίων καταστάσεων, είναι πιο χρήσιμο να μελετούμε τη σταδιακή ενσωμάτωση της ΤΝ στα κοινωνικά συστήματα και τις επιπτώσεις της στη ζωή και την εργασία.
Η τεχνητή νοημοσύνη, όπως και κάθε άλλη τεχνολογία, δεν είναι εξ ορισμού ούτε ευλογία ούτε κατάρα. Η κατεύθυνση της εξαρτάται από τις επιλογές των ανθρώπων, των θεσμών και των κοινωνιών που την υιοθετούν. Η ορθολογική θεώρηση της ΤΝ ως κανονικής τεχνολογίας επιτρέπει την αξιολόγηση κινδύνων και ωφελειών με βάση δεδομένα και εμπειρική τεκμηρίωση, και όχι με βάση φόβους ή ελπίδες υπερβατικού χαρακτήρα.
Διαβάστε το πλήρη άρθρο εδώ
Πηγή άρθρου: https://knightcolumbia.org/