Σε μια εποχή όπου οι γεωπολιτικές εντάσεις, τα θέματα προστασίας προσωπικών δεδομένων και το αυξανόμενο κόστος των ιδιόκτητων ψηφιακών λύσεων επηρεάζουν σημαντικά τις επιλογές των δημόσιων φορέων, οι δήμοι της Κοπεγχάγης και του Άαρχους στη Δανία παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους. Επιλέγουν να στραφούν σε ανοικτό λογισμικό και ευρωπαϊκές υποδομές, απομακρυνόμενοι από τις κλειστές και εξαρτώμενες από εξωτερικές δυνάμεις λύσεις των ΗΠΑ.
Γεωπολιτικές Ανησυχίες και Οικονομική Επιβάρυνση
Η μεταστροφή αυτή δεν είναι αυθαίρετη, ούτε προέκυψε εν μία νυκτί. Ήδη από το 2013, ο δήμος του Άαρχους είχε αρχίσει να ενισχύει τη χρήση ανοικτού λογισμικού. Σήμερα, όμως, η μετάβαση έχει αποκτήσει επείγοντα χαρακτήρα. Όπως επισημαίνει ο Henrik Appel Espersen, μέλος της ελεγκτικής επιτροπής της Κοπεγχάγης, υπάρχει πραγματικός φόβος ότι σε ένα ακραίο σενάριο οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να διακόψουν την πρόσβαση σε βασικά εργαλεία, όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και τα πληροφοριακά συστήματα. Ο δήμος του Άαρχους συμμερίζεται τις ίδιες ανησυχίες, τονίζοντας την ανάγκη προστασίας των δεδομένων που μεταφέρονται σε μη-ευρωπαϊκές υποδομές.
Όπως εξηγεί ο Bo Fristed, επικεφαλής του Τμήματος Καινοτομίας, Τεχνολογίας και Δημιουργικότητας του Άαρχους:
«Το πρόβλημα δεν είναι οι ίδιες οι λύσεις, αλλά το πακέτο, οι άδειες, το μονοπώλιο και οι ανησυχίες για τη συμμόρφωση με τον GDPR.»
Παράλληλα, το οικονομικό βάρος που συνεπάγεται η εξάρτηση από ιδιόκτητο λογισμικό γίνεται δυσβάστακτο. Από το 2018 έως το 2023, οι δαπάνες των δήμων της Δανίας για τέτοιες λύσεις αυξήθηκαν από 313 εκατ. DKK σε 538 εκατ. DKK – σχεδόν διπλασιασμός μέσα σε πέντε χρόνια.
Ο Δήμος του Άαρχους Δείχνει τον Δρόμο
To Άαρχους έχει ήδη ξεκινήσει αποφασιστικά βήματα. Περίπου 60 συστήματα έχουν μεταφερθεί από ιδιωτικά cloud σε ευρωπαϊκή υποδομή, συγκεκριμένα στην γερμανική εταιρεία Hetzner. Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό: οι ετήσιες δαπάνες λειτουργίας μειώθηκαν από 800.000 DKK σε μόλις 225.000 DKK.
Το πιο αξιοσημείωτο όμως είναι πως τα τεχνικά προβλήματα ήταν ελάχιστα. Η μεγαλύτερη πρόκληση, όπως λέει ο Fristed, ήταν η πολιτισμική:
«Όταν εισάγεις αλλαγές, οι άνθρωποι έχουν την τάση να αντιδρούν. Όμως τεχνικά, δεν είχαμε σοβαρά προβλήματα. Χρησιμοποιήσαμε το Kubernetes, και η μετανάστευση έγινε ευκαιρία να βελτιστοποιήσουμε τα συστήματά μας για μελλοντικές μεταβάσεις.»
Αυτό δείχνει ότι το εμπόδιο στην υιοθέτηση ανοικτού λογισμικού δεν είναι τεχνολογικό, αλλά κοινωνικοπολιτικό.
Σχέδιο Ψηφιακής Κυριαρχίας στην Κοπεγχάγη
Η Κοπεγχάγη βρίσκεται σε διαδικασία αναζήτησης ευρωπαϊκών εναλλακτικών λύσεων, με στόχο να ενισχύσει την ψηφιακή της κυριαρχία. Η ανησυχία για το ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να διακόψουν την πρόσβαση σε κρίσιμες υπηρεσίες, όπως το Microsoft Outlook ή το SharePoint, αποτελεί βασικό κίνητρο.
Παράλληλα, η Δανική Υπηρεσία Ψηφιακών Υποθέσεων ξεκινά τον δικό της μετασχηματισμό: από τον επόμενο μήνα, το 50% των εργαζομένων θα χρησιμοποιούν το LibreOffice, με στόχο την πλήρη μετάβαση μέχρι το τέλος του έτους.
Πανευρωπαϊκή Τάση: Δημόσιο και Ανοικτό Λογισμικό
Η Δανία δεν είναι μόνη της. Πανευρωπαϊκά, δημόσιοι οργανισμοί επιλέγουν ανοικτό λογισμικό, εγκαταλείποντας λύσεις όπως το Microsoft Office ή το Google Workspace.
Το 2022, η Δανική Αρχή Προστασίας Δεδομένων απαγόρευσε τη χρήση του Google Workspace σε δημόσια ιδρύματα. Την ίδια χρονιά, ο δήμος του Helsingør αποφάσισε να αφαιρέσει 8.000 Chromebook από τα σχολεία του.
Στη Γαλλία, το Υπουργείο Παιδείας απαγόρευσε τις δωρεάν εκδόσεις του Microsoft Office 365 και του Google Workspace στα σχολεία, επικαλούμενο ανησυχίες για την προστασία δεδομένων.
Η πιο φιλόδοξη προσπάθεια καταγράφεται στη Γερμανία, στο κρατίδιο Schleswig-Holstein. Το 2024, το κρατίδιο ξεκίνησε την πλήρη απεξάρτηση από τη Microsoft, αντικαθιστώντας πάνω από 30.000 υπολογιστές του δημόσιου τομέα με λύσεις Linux και LibreOffice. Παράλληλα, αντικαθίστανται το SharePoint και το Outlook με NextCloud, Thunderbird και άλλα ανοικτά εργαλεία. Ετοιμάζεται μάλιστα και νέο τηλεπικοινωνιακό σύστημα βασισμένο σε ανοικτό λογισμικό.
Η Στρατηγική Ενδιάμεσης Συμβατότητας
Η πιο καινοτόμος ίσως προσέγγιση του Άαρχους αφορά τη συμβατότητα μεταξύ ανοικτού και ιδιόκτητου λογισμικού. Στόχος του δήμου είναι να μπορεί ένας εργαζόμενος σε Microsoft και ένας σε Linux/LibreOffice να συνεργάζονται χωρίς περιορισμούς.
«Θέλουμε να έχουμε 12.000 υπαλλήλους που χρησιμοποιούν Microsoft και 12.000 που δουλεύουν με ανοικτό λογισμικό – και όλοι να μπορούν να κάνουν κράτηση στην ίδια αίθουσα συνεδριάσεων ή να μοιράζονται λίστες email. Για αυτό δημιουργούμε ένα proxy σύστημα που γεφυρώνει τα δύο περιβάλλοντα», εξηγεί ο Fristed.
Αυτό το σύστημα λειτουργεί ταυτόχρονα και ως σχέδιο αντιμετώπισης κρίσεων, σε περίπτωση που κοπεί ξαφνικά η πρόσβαση σε πλατφόρμες των ΗΠΑ.
Ανοικτό Λογισμικό για το Μέλλον της Εκπαίδευσης και της Τεχνητής Νοημοσύνης
Η δυναμική του ανοικτού λογισμικού δεν περιορίζεται στα λειτουργικά συστήματα και τις σουίτες γραφείου. Αυτή τη στιγμή, 21 δήμοι συνεργάζονται για τη δημιουργία μιας ανοικτής εκπαιδευτικής πλατφόρμας για παιδιά. Επιπλέον, αναπτύσσεται μια νέα πλατφόρμα τεχνητής νοημοσύνης, βασισμένη σε ανοικτό λογισμικό, ειδικά σχεδιασμένη για δημόσιους οργανισμούς, με πλήρη συμμόρφωση με τον GDPR και δυνατότητα χειρισμού ευαίσθητων και διαβαθμισμένων πληροφοριών.
Συμπεράσματα: Μια Νέα Εποχή για τον Δημόσιο Τομέα
Η στροφή του Άαρχους και της Κοπεγχάγης σε ανοικτό λογισμικό είναι μόνο η αρχή. Στην καρδιά αυτής της μετάβασης βρίσκεται η επιθυμία για ψηφιακή κυριαρχία, βιωσιμότητα, διαφάνεια και οικονομική αποδοτικότητα. Η τεχνολογία δεν είναι απλώς εργαλείο, αλλά πολιτική επιλογή. Και σε αυτή την περίπτωση, οι δανέζικοι δήμοι δείχνουν τον δρόμο για μια Ευρώπη που παίρνει στα σοβαρά την ψηφιακή της ανεξαρτησία.
Πηγή άρθρου: https://interoperable-europe.ec.europa.eu/