Στην αλληλεγγύη στην ψηφιακή εποχή ανάμεσα στο κράτος και τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης επικεντρώθηκε ο Jürgen Neyer, Professor and Vice-President of International Affairs, Director of the Centre for the Internet and Human Rights (CIHR), European University Viadrina, στην ομιλία του στις 10 Απριλίου 2019 στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Η ενδιαφέρουσα διάλεξή του με τίτλο “Digital Solidarity: Europe and its Communications Disorder” δόθηκε στο πλαίσιο του κύκλου διαλέξεων- συζητήσεων “Μεγάλα Δεδομένα, Νέα Μέσα, Ζητήματα Τεκμηρίωσης: Μαθαίνοντας από πρωτοπόρα εγχειρήματα”, που διοργανώνονται από το Επιστημονικό Συμβούλιο του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, με την υποστήριξη του ΔΠΜΣ «Επιστήμη, Τεχνολογία, Κοινωνία – Σπουδές Επιστήμης και Τεχνολογίας» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η αλληλεγγύη στην ψηφιακή εποχή
Στη διάλεξή του ο καθηγητής J. Neyer μίλησε για την έννοια που αποτελεί, σύμφωνα με τον ίδιο, τη συγκολλητική ουσία μιας κοινωνίας, την αλληλεγγύη. Το θέμα της ομιλίας του δεν ήταν η αλληλεγγύη ανάμεσα στους πολίτες ενός κράτους, οι οποίοι ούτως ή άλλως συνδέονται με πολιτισμικούς, κοινωνικούς και άλλους δεσμούς, αλλά η αλληλεγγύη στην ψηφιακή εποχή, που φέρνει κοντά πολίτες από διαφορετικές χώρες και διαφορετικές κοινωνίες, οι οποίοι δεν συνδέονται με τους παραδοσιακούς δεσμούς που υπάρχουν ανάμεσα στους πολίτες μιας χώρας. Πιο συγκεκριμένα, ο J. Neyer εστίασε στις διαδικασίες μέσω των οποίων χτίζεται η αλληλεγγύη ανάμεσα στα κράτη και τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
O J. Neyer ξεκίνησε την παρουσίασή του αναφερόμενος στο έργο του σημαντικού στοχαστή Karl Polanyi, ο οποίος μελέτησε την περίοδο του μεσοπολέμου με σκοπό να κατανοήσει πώς οδηγήθηκε η Γερμανία στην κατάλυση της δημοκρατίας και η ανθρωπότητα στη θηριωδία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Η απάντηση που έδωσε ο Polanyi σε αυτόν τον προβληματισμό ήταν ότι τα αίτια αυτής της κατάστασης ήταν η αποσύνδεση της λειτουργίας των αγορών από τις κοινωνικές και πολιτικές δομές, κάτι που είχε ξεκινήσει από τα μέσα του 19ου αιώνα και κορυφώθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Μετά τη λήξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου, το ερώτημα που τέθηκε ήταν πώς θα μπορούσε στο μέλλον να αποφευχθεί μια ανάλογη καταστροφή. Η απάντηση ήταν η εξής: μέσω της δημιουργίας του Κράτους Πρόνοιας. Αυτό το μήνυμα όμως από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 ξεχάστηκε και επιτράπηκε στις αγορές να αποσυνδεθούν από τις κοινωνικές και πολιτικές διαδικασίες. Γιατί συνέβη αυτό; Το επόμενο λοιπόν ερώτημα που θέτει ο Neyer και συνδέεται με το προηγούμενο είναι: Τι συνέβη (ή δεν συνέβη) και η Ευρώπη δεν μετατράπηκε σε μια κανονική κοινότητα, με ανεπτυγμένη την αλληλεγγύη μεταξύ των μελών της;
Αναλογική και ψηφιακή επικοινωνία
Ο J. Neyer συνδέει την απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα με τους τρόπους επικοινωνίας στις σύγχρονες κοινωνίες, τον αναλογικό και τον ψηφιακό. Παρά το γεγονός ότι ζούμε σε μια εποχή που την ονομάζουμε «ψηφιακή», υπάρχουν ακόμη έντονα αναλογικά στοιχεία στην επικοινωνία. Σπανίως συναντάται μόνο η μια μορφή επικοινωνίας ή η άλλη. Ένα βασικό στοιχείο της προβληματικής που παρουσίασε ο J. Neyer είναι ότι οι δύο μορφές επικοινωνίας έχουν διαφορετικούς ρόλους και επιτελούν διαφορετικές λειτουργίες.
Ο αναλογικός τρόπος συνδέεται περισσότερο με τη δημιουργία σχέσεων και δεσμών ανάμεσα σε ανθρώπους, είναι το συναισθηματικό κομμάτι της επικοινωνίας ενώ το περιεχόμενό του (π.χ. χειρονομίες, γέλιο) είναι πάντα αμφιλεγόμενο, χρήζει διευκρίνισης για να γίνει κατανοητό από όλα τα μέρη που συμμετέχουν στην επικοινωνία. Αντιθέτως, η ψηφιακή επικοινωνία αφορά περισσότερο τη μετάδοση της πληροφορίας, είναι πιο πειθαρχημένη, διεξάγεται με τη χρήση αυστηρών αλγορίθμων και σχετίζεται με γραφειοκρατικά ζητήματα. Ο αναλογικός τρόπος επικοινωνίας δημιουργεί κοινότητες (communities), δηλαδή χώρους όπου οι άνθρωποι μοιράζονται αγαθά, ενώ ο ψηφιακός τρόπος χτίζει κοινωνίες (societies) όπου οι άνθρωποι ανταλλάσσουν αγαθά.
Ο ρόλος των Νέων Μέσων στην Ευρωπαϊκή ‘Ενωση
Για την περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο J. Neyer υποστηρίζει ότι από την αρχή της ύπαρξής της, η επιδίωξη ήταν να φτιαχτεί μια κοινωνία των αγορών (market society) και όχι μια κοινότητα. Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι η Ένωση είναι πολύ αποτελεσματική στη ψηφιακή επικοινωνία, η οποία μπορεί να συμβεί μεταξύ αγνώστων ανθρώπων που τους χωρίζουν σύνορα και έχουν διαφορετικές κουλτούρες∙ αυτή είναι η μεγάλη δύναμη της ψηφιακής επικοινωνίας και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αποτελεί σημαντικό εργαλείο για τη σύγκλιση των κρατών σε τεχνικά θέματα.
Για παράδειγμα, σε τεχνικό επίπεδο η ψηφιακή επικοινωνία σχετίζεται με την έκδοση νόμων και διαταγμάτων που θέτουν τους κανόνες λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάτι που είναι πολύ σημαντικό για την ύπαρξη και τη συγκρότησή της. Αυτή η διαδικασία όμως δεν συμβάλλει στη δημιουργία δεσμών ανάμεσα στα κράτη και τους ανθρώπους που ζουν σε αυτά, με άλλα λόγια δεν συμβάλλει στη δημιουργία μιας κοινότητας που βασίζεται, όπως όλες οι κοινότητες, στην αλληλεγγύη.
Πώς μπορεί όμως να οικοδομηθεί η αλληλεγγύη στην Ευρώπη; Ο J. Neyer υποστηρίζει ότι πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτό μπορούν να έχουν τα Νέα Μέσα όπως το Twitter, to Facebook, to Youtube, η Wikipedia, τα blogs κ.ά. Μέσω αυτών των εργαλείων δημιουργείται η προοπτική μιας ζωντανής δημόσιας σφαίρας, κάτι που λείπει από την Ευρωπαϊκή Ένωση τις τελευταίες έξι δεκαετίες. Όμως, τα Νέα Μέσα δεν αρκούν για τη δημιουργία της αλληλεγγύης. Επιβάλλεται στο ψηφιακό κομμάτι αυτό των τεχνολογιών να υπεισέλθει και το αναλογικό μέσω της δημιουργίας κοινοτήτων που έχουν κοινούς στόχους και αγωνίζονται για τους ίδιους σκοπούς, κάτι που έχει συμβεί αρκετές φορές στο παρελθόν, με τελευταίο παράδειγμα το μαθητικό κίνημα «Παρασκευές για το Μέλλον».
Ο J. Neyer αναγνωρίζει ότι τα Νέα Μέσα δεν είναι χωρίς προβλήματα και ότι οι ψηφιακές τεχνολογίες επικοινωνίας δεν μπορούν να δημιουργήσουν από μόνες τους τις συνθήκες για την ανάπτυξη της αλληλεγγύης. Χωρίς αυτά όμως δεν μπορεί να δημιουργηθεί μια δημόσια σφαίρα στην οποία θα μπορεί να αναπτυχθεί ο διάλογος που θα φέρει τους Ευρωπαίους πολίτες πιο κοντά, ώστε να οικοδομηθεί μια πραγματική ευρωπαϊκή κοινότητα.
Ο κύκλος των Ανοικτών Διαλέξεων-Συζητήσεων ολοκληρώνεται με την ομιλία “Η πολιτική των Μεγάλων Δεδομένων, Μετανάστευση και Κινητικότητα” (The Politics of Big Data, Migration, and Mobility) του William L Allen, Fellow by Examination in Political and Development Studies, Madgalen College, University of Oxford, Research Officer, Centre on Migration, Policy, and Society (COMPAS), που θα πραγματοποιηθεί στις 8 Μαΐου 2019 (18.00-20.00, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αμφιθέατρο Λ. Ζέρβας).
Μάθετε Περισσότερα
Πηγή άρθρου: http://www.ekt.gr/el/news/23170